مهریز و روستاهایش؛ هم تاریخ دارد هم طبیعت
به گزارش نوای پرنده پارسی، روزنامه جام جم: دلت مثل یک کبوتر پر می کشد توی آسمان و چرخی می زند روی تپه ها و دشت ها و شهر ها و روستا ها و باغ ها و می شود دنبال جایی که هم پاییزش از همه جا زیباتر و دلبرانه تر باشد و هم بشود چند روزی را فارغ از هیاهوی روزمرگی شهر های شلوغ، به تماشای دوست داشتنی های طبیعی و تاریخی نشست؛ جایی که هم روحت را نوازش کند و هم تصاویرش صفحات اینستاگرامت را رنگارنگ و پرمخاطب؛ جایی مثل مهریز یزد؛ همانجا که پای دلمان ما را به آنجا کشاند.
مهریز در نزدیکی شهر یزد و بر دامنه جنوب شرقی شیرکوه واقع شده، شهری پر از حکایت و قصه؛ مثل قصه ای که محلی ها برایمان تعریف کردند تا مهریز را به مهرنگار، دختر انوشیروان ساسانی نسبت دهند و گفتند نام این شهر هم از نام مهرنگار گرفته شده و البته توی اسناد تاریخی هم از این دست روایات کم نیست. مهریز شهر قنات ها و باغ هاست و بیشتر از همه باغ انار که سرخی شان مثل خون عاشقان هر پاییز به جوشش می افتد.
مهریز روستا هم زیاد دارد و مظهر قنات های بسیارش بعد از طی مسافت طولانی دیده می گردد؛ قنات هایی که گفته می گردد مهرنگار وقتی به این منطقه می رسد، دستور می دهد قنات هایی ایجاد نمایند که مظهر آن ها با طی مسافت کوتاه ظاهر گردد. قنات هم که ایجاد گردد، دنبالش آبادی می آید و آدم و سکونت. بعد هم به مهرگرد مشهور می گردد و مهریجرد و امروز هم مهریز.
اقامتگاه بومگردی زیبای مهریز اولین محل اطراق و استراحت مان بود که البته زیبایی مهریز اجازه نداد خیلی در اقامتگاه بمانیم و کشاندمان به سوی کوچه باغ هایش. ما البته مهمان اداره میراث مهریز بودیم و بعد از گشت و گذار در کوچه باغ های زیبا به خانه زیبایی برای صرف شام دعوت شدیم؛ خانه ای با میزبانانی خونگرم.
تماشای خورمیز از دامنه کوه
اولین برنامه ای که اداره میراث برایمان چیده بود، بازدید از روستای زیبای خورمیز بود، با صرف صبحانه ای در یک اقامتگاه بومگردی که بر دامنه کوهی واقع شده است و از تراس آن می توان روستای سبز خورمیز را به تماشا نشست. گفته می گردد این روستا به دست فرزند پسر انوشیروان ساسانی، هرمز تاسیس شده و یکی از راهنمایان محلی برایمان تعریف کرد که مهرنگار و هرمز فرزند انوشیروان ساسانی و دختر خاقان ترک بوده اند. انوشیروان یزد را به دخترش مهرنگار می بخشد.
مهرنگار بعد از ایجاد آبادی به نام مهرگرد، آبادی در یک فرسنگی آن به نام هرمز (هرمیز)، برادرش احداث می نماید و هرمز نیز در این آبادی قلعه و قناتی ایجاد می نماید؛ قناتی که همچنان در منطقه جاری است و بقایایی قلعه نیز بر فراز یکی از کوه های اطراف خورمیز دیده می گردد. نام آبادی با گذشت زمان به خورمیز تغییر می نماید.
دیدن قنات هم لذتی دارد برای خودش و ما هم می رویم سر چاه یک قنات که فردی آنجا ایستاده؛ نامش نوراحمد است و سال های دور برای فرار از جنگ و رسیدن به آرامش، افغانستان را به قصد ایران ترک نموده. منتظر دو دوستش هست که داخل چاه رفته اند. لباسش سفید است و می گوید سفید می پوشیم، چون معلوم نیست بعد از ورود به قنات دوباره سالم برمی گردیم یا نه! دل نوراحمد مثل دشت های افغانستان وسیع است و مثل آسمانش، گرم و آفتابی.
ساحلی در کویر
غرق در مطالعه و فکر و خیالم که اتوبوس توقف می نماید و راننده با لهجه شیرین یزدی می گوید: آمدیم دریا، کفش هایت را دربیار و بیا. از پنجره بیرون را نگاه می کنم، حق دارد، در کنار کوهی ایستاده ایم که شن های آن بی اغراق شما را به یاد ساحل می اندازد. راهنمای همراهمان شرح می دهد که وزش باد و طوفان، توده های عظیم شن را به این بخش از کوه آورده تا امروز به یکی از مناطق تفریحی مهریز تبدیل گردد.
روز ها که آفتاب بر شن های تفرجگاه کوه ریگ می تابد، راه رفتن بر روی آن ها علاوه بر لذت، ویژگی درمانی نیز دارد.
کاروانسرای زین الدین مهریز که امروزه به هتل تبدیل شده، جزو معدود کاروانسر های مدور ایران در مهریز است. به پشت بام کاروانسرا می روم و به تماشای فرش سیاه آسمان و الماس های نورانی چشمک زنش می نشینم؛ آسمان پرستاره ای که فقط در شبِ چنین کویر هایی می گردد سراغشان را گرفت.
به یاد سلمان فارسی (روزبه)
قلعه ای تاریخی که خندقی دورتادور دیوار های بلندش کشیده شده، مقصد بعدی ما در روستای سریزد است؛ قلعه ای که در بزرگ آن به روی خندق به مانند پلی قرار گرفته و بر جذابیت و مرموزیت موزه می افزاید.
قلعه سریزد ابدا کاربرد نظامی نداشته و گویی در زمان حیات خود کارکردی به مانند صندوق امانات و بانک های امروزی داشته. قلعه دارای دو دیوار است و دور تا دور دیوار بیرونی خندق برای محافظت قلعه کنده شده و بعد از این دیوار حیاط بیرونی و بعد ساختمان اصلی را خواهید دید. دیدن خندق دور تا دور دیوار بیرونی آدمی را به یاد سلمان فارسی می اندازد وقتی که پیشنهاد حفر خندق را در نبردی در صدر اسلام به مسلمانان داد. قلعه دارای دو در اصلی است و در اصلی پشتیبان در بیرونی قلعه بوده. در واقع قلعه دو جداره بوده و امکان تسخیر آن غیرممکن.
قلعه سه طبقه دارد و دسترسی به طبقات توسط راه پله هایی که در ابتدا و انتهای هر طبقه واقع شده است ممکن بوده است.
سریزد علاوه بر این قلعه دو کاروانسرا، چندین آب انبار، یک چاپارخانه و دروازه برای دیدن دارد. بودن این همه آثار تاریخی از دوره ساسانیان تا به امروز برایم عجیب و شگفت آور است. راهنمای محلی هنوز برایمان از قصه های سریزد می گوید و من محو زیبایی این روستای کوچک شده ام.
ناهار را در کنار معاون فرماندار مهریز می خوریم و با شیرین زبان ترین میزبان ها خداحافظی می کنیم. حضور مسؤولان درجه بالای شهر مهریز همچون فرماندار و مدیرکل میراث فرهنگی و سرپرست آن و معاون فرماندار مهریز در کنارمان اهمیت رونق گردشگری در شهر برای مسؤولان و مردم آن را نشان می دهد.
زیارتگاه پیرنارکی
غرق در محتویات کتاب در دستم و مهربانی نوراحمد هستم که راننده با لبخند به کوه های رو به رویم اشاره می نماید، بعد از کمی دقت در میان کوه ها یک آبادی سبز می بینم. زیارتگاه پیرنارکی رو به روی جاده است. موبدان زیارتگاه به استقبالمان می آیند. باید کفش هایمان را در بیاوریم و پاک باشیم. کلاه سفیدی بر سر می گذاریم و قدم در معبد زرتشتیان می گذاریم. اجرای مراسم اوستاخوانی توسط موبدان و بعد هم پذیرایی به رسم زرتشتیان.
در میان پذیرایی نان سوروک از همه جالب تر است؛ نان روغنی که گویا در تمامی مراسم های زرتشتیان حضور دارد. در مراسم های شاد به همراه شیرینی و پشمک خورده می گردد و در مراسم های عزا بدون شیرینی. موبدان برایمان شرح می دهند که دین زرتشت، دین پاکی است و این که آن ها آتش پرست نیستند و ...
تنگه چنار و چنارِ کهنسالش
تنگه چنار، روستای زیبای دیگری در مهریز و مقصد بعدی ماست که برای رسیدن به آن باید از میان کوه های زیبا و تو در تو بگذریم. روستایی که نامش را از چنار کهنسال روستا گرفته که در کنار قناتی زندگی آرام خود را ادامه می دهد و وجود چنار نشان می دهد که روزگاری این منطقه پر آب بوده است. تنگه چنار هم یک اقامتگاه زیبای بومگردی دارد که برای ناهار میزبانمان باشد. بعد از ناهار هم با اتوبوس راهی مهریز می شویم.
تماشا و اقامت در یک باغ دل انگیز
صبح روز بعد راهی یکی از زیباترین باغ های دنیا می شویم؛ باغ پهلوان پور که جزو باغ های ایرانی است و نامش در مجموعه باغ های دنیای هم واقع شده است. قناتی هم که در این باغ جاری است، همان قنات مشهور حسن آباد است که نامش در فهرست دنیای یونسکو جای گرفته.
اگر با تمام تعاریف بالا هنوز انگیزه ای برای سفر به مهریز نیافته اید، همین باغ که تمام مشخصات یک باغ ایرانی را دارد، برای بار سفر بستن تان کافی است. صدای آب در تمامی قسمت های باغ به گوش می رسد.
بعد از گذر از باغ میوه، به کوشک تابستانی باغ می رسیم که شاید زیباترین بخش باغ همین کوشک یا شربت خانه باشد. کوشک در زمان قاجار ساخته شده و دارای دو طبقه و نیم است. علاوه بر تالار، گوشواره ها و حوضخانه کوشک، سقف کوشک خیره نماینده است.
آب قنات حسن آباد از میان کوشک گذر می نماید و بعد از عبور از آن در باغ جریان می یابد. باغ پهلوان پور جزو معدود آثار دنیای یونسکو است که امکان اقامت در آن وجود دارد. تصور پاییز و رنگ های طلایی در این باغ دل آدمی را به تلاطم در می آورد؛ باغی که سرخی انارهایش چشم ها و طعم آن، جانتان را صفا می دهد.
سبدبافی، یادگار نیاکان مهریزی ها
سبدبافی یکی از معدود صنایع دستی باقیمانده از دوران گذشته مهریز است. سبد ها با شاخه درختچه بادام کوهی که در اطراف مهریز می روید، بافته می شوند. شاخه های منعطف این درختچه به سبدباف اجازه می دهد که با دستان هنرمندش، سبدی برای کاربرد روزانه آماده کند. امروزه تنها یک سبدباف در مهریز باقی مانده که او نیز تنها برای حفظ این هنر به تنهایی به دشت های اطراف مهریز رفته و این شاخه ها را چیده و برای بافت سبد آماده می نماید.
منبع: برترین هادور زمین: دور زمین: آشنایی با زیبایی های دنیا در مجله گردشگری
مجله سرگرمی: مجله سرگرمی و گردشگری