ساختار پیچیده مهرکده ها و چگونگی راه یابی آیین مهر به کشورهای اروپایی - نوای پرنده پارسی

حدود 30 سال پیش اسماعیل یغمایی، باستان شناس پس از پیدا شدن یک پیکره یونانی، به کاوش در اطراف محل پیداشدن مجسمه پرداخت تا به بخش های نایافته آن دست یابد. در این جست وجو او به ساختار مهرکده ای از دوره پارت و ساسانی دست یافت. مهرکده محمدآباد دشتستان یگانه مهرکده شناخته شده ای بود که متاسفانه پس از سه فصل کاوش یکسره ویران شد. در این زمان او هم چنین به کاوش در مهرکده گوسعیدی و بررسی مهرکده نیمه ویران گوگاه پرداخت.

کاوش این بناها برای نخستین بار ما را با بخش هایی از اسرار آیین مهر آشنا می کند. این کتاب را انتشارات دادکین، انتشارات تخصصی میراث فرهنگی و باستان شناسی منتشر کرده است.

آیین مهر، بخشی از روح جهان است که از بطن جغرافیا و فرهنگ ملت ایران برخاسته و فراتر از مرزهای سرزمین مان رفته است. برخلاف آن که این آیین ریشه های عمیق ایرانی دارد، کارشناسان، هنرمندان و باستان شناسان اروپایی بسیار بیش از ما درباره آن تحقیق کرده، نوشته و آثار هنری خلق کرده اند. آن ها با تولید محتوا در طی سالیان دراز این آیین دیرین را از آن خود کرده و به آن بالیدند.

امروزه میترائیسم که برآمده از آیین مهر است، ما را بیش از هر چیز یاد مسیح، سردابه های کلیساهای ایتالیایی و آیین های یونانی می اندازد. این فقدان همواره در آثار مکتوب ایرانی هم دیده شده است.

به جرأت می توان گفت؛ اسماعیل یغمایی نادر باستان شناس ایرانی است که درباره این آیین و چگونگی آن در ایران کاوش و پژوهش کرده است و کتاب نیایش مهر در ایران که برپایه کاوش های باستان شناسی نوشته شده، حاصل این تلاش هاست. این کتاب تنها مرجع ایرانی است که به چگونگی آیین مهر بر پایه کاوش های باستان شناسی پرداخته است.

یافته های انگشت شمار این کاوش ها چون پیکره گلی گاو، هاون سنگی بر کوبیدن گیاه هوم، بخشی از یک ساغر شکسته بلورین، تکه ای نمک، مخزن کوچک برای تطهیر و ... همه گواهی است بر چگونگی پرستش مهر در سکوهای نذورات هفتگانه. برابری بسیار مهرکده گوسعیدی با مهرکده سنت کلمنت در رم ایتالیا که در زیر کلیسای سنت کلمنت جای دارد شگفت انگیز است.

دستاورد چندین فصل کاوش در محوطه محمدآباد گویای چگونگی پرستش مهر، پیشکشی نذورات و اجتماع مهرپرستان است. انتشارات دادکین اقدام به چاپ و نشر این کتاب کرد تا شاید سنگ بنایی باشد برای تحقیق و پژوهش و کاوش بیش تر بر آیین مهر در ایران.

کتاب نیایش مهر در ایران (برپایه کاوش های باستان شناسی در مهرکده های دشتستان - برازجان) در 351 صفحه با جلد کالینگور و تصاویر رنگی در انتها کتاب به چاپ رسیده است.