کارنامه خیام پژوهی پُربرگ وبار است - نوای پرنده پارسی

سلمان ساکت با اشاره به اینکه کتاب رباعیات خیام و خیامانه های پارسی در ماه های پایانی سال گذشته به بازار نشر عرضه شد، اظهار کرد: از همان روزهای شروعین عرضه این کتاب شاهد استقبال بسیار خوب مخاطبان بودیم چون نکته مهم این کتاب پرداختن به یکی از شخصیت های برتر دنیا اسلام و ایران، یعنی حکیم عمر خیام است.

وی ادامه داد: خیام در مغرب زمین تا نیمه قرن 19 بیشتر به نجوم، ریاضی و فلسفه شناخته می شد و یکی از قله های در خور توجه در این علوم بود؛ آثار او در فلسفه با آنچه در فلسفه ایرانی می بینیم، تفاوت چندانی نداشته اما در نجوم و ریاضی صندلی بسیار برجسته داشته است.

با اشعار خیام بود که فیتز جرالد شیفته زبان فارسی شد

ساکت اضافه نمود: با ترجمه رباعیات خیام در نیمه سده 19 توسط فیتز جرالد باب جدیدی در شناخت خیام باز می شود، در حقیقت فیتزجرالد شیفته زبان فارسی می شود و در نخستین اشعار با رباعیات خیام آشنا و آن را ترجمه می نماید اما چون از این ترجمه استقبال نمی شود، سرخورده می شود تا اینکه حدود 10 سال بعد از انتشار، کتاب او در مغرب زمین مورد توجه قرار می گیرد و مدتی بعد در مشرق زمین نیز جای خود را باز می نماید.

وی گفت: کارنامه خیام پژوهی توسط نویسندگان و شاعران مختلف کارنامه پُربرگ وباری است و اگر فقط انتخاب و گزینش رباعیات اصیل خیام را عنوان و سرفصل این پژوهش ها قرار دهیم، با کار ژوفسکی شروع می شود و سپس افراد دیگر همین راه را ادامه می دهند. در ایران نیز فروغی، راهنمایی، دشتی و ... پژوهش هایی در این زمینه انجام داده اند.

ساکت با بیان اینکه تقریبا تمام بزرگان ایران زمین و افرادی که آثار برجسته ای از خود به جای گذاشته اند به رباعیات خیام توجه داشته اند، گفت: کتاب رباعیات خیام و خیامانه های پارسی نیز کاری در ادامه همان هاست، میرافضلی نویسنده این کتاب از سال 1372 با مقاله ای که منتشر کرد، رباعیات خیام را در 6 جنگ کهن پارسی نشان داد و به جرگه خیام شناسان پیوست و حدود 30 سال است که این راه را ادامه می دهد.

وی اضافه نمود: خیام با رباعیاتی که سروده بعضی به ستایش و بعضی دیگر به نکوهش او پرداخته اند، اما نکته جالبی که کتاب جدید میرافضلی را پررنگ تر از بقیه آثار پژوهشی نشان می دهد، پرداختن به تمام جوانب رباعیات خیام می شود، دفتر اول این کتاب از 13 بخش کوتاه و بلند تشکیل شده که به زندگی، اشعار، شخصیت شاعرگونه و عالم خیام، معیارهای سنجش رباعیات اصلی و جعلی این شاعر، ارزیابی منابع کهن و جدید و ... می پردازد.

رباعیات خیام از دو راستا به دست ما رسیده است

سیدعلی میرافضلی نویسنده کتاب رباعیات خیام و خیامانه های پارسی نیز در ادامه این نشست اظهار کرد: رباعیات خیام از دو راستا به دست ما رسیده است؛ یکی منابع کهن است که در آنها رباعیاتی به صورت پراکنده به نام این شاعر ذکر شده و از سال 600 هجری تا اوایل قرن نهم در دسترس هستند؛ دسته دوم از دوره تیموری یا 850 هجری گردآوری شدند و هرچه زمان بیشتری گذشته است، تعداد این مجموعه ها زیادتر شده و شمار آنها رو به برتری بوده است.

وی با طرح این سئوال که این دو دسته منابع چه نسبتی با هم دارند؟ بیان کرد: منابع کهن به زمان خیام نزدیک ترند اما مجموعه ها 350 سال بعد از حیات این شاعر تدوین شده اند. این فاصله زمانی و قصد و ثمین که نسبت به رباعیات این شاعر وجود داشته، ما را به تفکر وامی دارد، بنابراین از 32 منبع کهن یاری گرفتم و از این تعداد 197 رباعی به اسم خیام پیدا کردم که با حذف مشترکات 156 رباعی باقی می ماند.

میرافضلی ادامه داد: از قدیمی ترین مجموعه های دوره تیموری، 158 رباعی ثبت شده است؛ اما رباعی های مشترک کمی دارند و این جای سئوال دارد که چرا تنها 23 رباعی مشترک است. همین موضوع نقطه شروع تحقیقات من بود که چرا این مجموعه ها اشتراکات بسیار کمی دارند.

این نویسنده و پژوهشگر اضافه نمود: مجموعه ای که در کتابخانه بادلین آکسفورد قرار گرفته است، مربوط به 865 هجری است، دو سال بعد از این مجموعه ادیب تبریزی کتابی را تدوین کرد که مجموعه ای از رباعیات خیام است، اما باز هم نقطه اشتراک کمی بین این دو مجموعه وجود دارد و بعضی از رباعیات بسیار ضعیف هستند و در منابع کهن به نام دیگر شاعران ثبت شده است. همین موضوع باعث شد تا بخواهم با استفاده از منابع کهن به دنبال شناسایی رباعیات خیام باشم.

رباعیات غیرمطمئن منتسب به خیام، از کتاب حذف شدند

وی اضافه نمود: فروغی، دشتی، راهنمایی و ... از منابع کهن تعدادی رباعیات کلیدی را با منابع دیگر سنجیده اند و سپس آنهایی را که به خیام منتسب می دانستند، انتخاب کردند اما با وجودی که منابع مشترک و رباعیات کلیدی مشترکی در اختیار داشتند، باز هم انتخاب آنها با یکدیگر فرق می نماید و همپوشانی زیادی ندارد.

میرافضلی توضیح داد: من سه روش همزمان را در نظر گرفتم که شامل منابع کهن به عنوان اصل با توجه به تواتر و تکرار در کنار قدمت بود، همچنین جدولی را تنظیم کردم تا رباعیات را بر اساس سده های موجود دسته بندی کنم و سپس به رباعیات سرگردان که به خیام بازمی شود، توجه کردم و رباعیات سرگردانی را که مطمئن بودم متعلق به این شاعر نیست، حذف کردم. همچنین دیوان 9 نفر از شعرای هم عصر خیام را انتخاب کردم و سنجیدم که مطابق آمار تحقیقات ما، 94 درصد رباعیات آنها چهار قافیه ای است و با توجه به اشاره خواجه نصیرالدین طوسی که می گوید رباعی را شاعران قدیم با 4 قافیه می آوردند و در اواخر قرن ششم و هفتم رباعی سوم متروک شده است، رباعیات خیام را سنجیدیم.

میرافضلی اضافه نمود: بر اساس اسناد ذکر شده، شاعران خراسان رباعی را چهار قافیه ای می سرودند، پس رباعیات خیام نمی تواند آماری برعکس این موضوع داشته باشد. از طرفی معمولا علمایی که شعر، دغدغه اصلی آنها نبوده است، به سنت ها بیشتر پایبند هستند، پس رباعیات چهار قافیه ای در میان رباعیات خیام صندلی مطمئن تری دارند.

اضافه می شود، کتاب رباعیات خیّام و خیامانه های پارسی پژوهشی جامع درباره رباعیات خیام است که به تلاش سیدعلی میرافضلی تنسیق و ازسوی انتشارات سخن در 540 صفحه منتشر شده است. میرافضلی یکی از رباعی پژوهان نام آشنای زبان فارسی است و تحقیقات او بر روی رباعیات خیام نیشابوری تا به امروز به آفرینش چند کتاب از جمله رباعیات خیام در منابع کهن و در آستانه تازه شدن ختم شده بود.

bestcanadatours.com: تور کانادا | با تور کانادا سفر کنید، ویزای کانادا، تور کانادا ارزان، قیمت تور کانادا نوروز، بهار، پاییز، تابستان، زمستان را با ما تجربه کنید.