فرود سفیر اژدهای زرد بر سیاره سرخ - نوای پرنده پارسی

آخرین دستاورد تاریخی این کشور شنبه 25 اردیبهشت 1400 در ساعت 3 و 41 بامداد به وقت تهران رخ داد و چینی ها پیروز شدند نخستین سطح نشین و مریخ نورد خود را با پیروزیت روی سیاره سرخ فرود آورند.

پیش تر به جز ایالات متحده، اتحاد جماهیر شوروی سابق پیروز به فرودآوردن فضاپیمای مارس3 بر سطح سیاره سرخ شده بود، اما از آنجا که دقایقی بیشتر ارتباط این فضاپیما با زمین برقرار نشد کارشناسان آن را پروژه پیروزی قلمداد نمی کنند.

بر این اساس چین را می توان دومین کشور پس از ایالات متحده در نظر گرفت که چرخه کامل فناوری طراحی، تولید، پرتاب و فرود فضاپیما تا مریخ و مدیریت این فرآیند را در اختیار دارد.

22 بهمن 99 ماموریت تیان ون-1 (Tianwen-1) چین که شامل سه بخش اصلی مدارگرد، مریخ نشین و مریخ نورد است در مدار مریخ قرار گرفت.

از آن موقع تا به امروز، مدارگرد این ماموریت به بررسی مریخ و پیداکردن محل مناسب برای فرود مریخ نشین خود پرداخته است.

سازمان ملی فضایی چین اعلام کرده است بامداد شنبه 25اردیبهشت کاوشگر در نیمکره شمالی مریخ فرود آمده و محققان این ماموریت با دریافت سیگنال های مثبت از سلامت این مریخ نورد در ایستگاه کنترل زمینی فرود پیروز آن را تایید کرده اند.

گفته می شود فرآیند فرود مجموعه مریخ نشین و مریخ نورد چینی بسیار شبیه فرود مریخ نوردهای کیوریاسیتی و پرسویرنس ناسا بوده است.

در جهت فرود ابتدا یک سپر حرارتی از داغ شدن بیش از حد فضاپیما در ورود به جو جلوگیری کرده است. سپس کاوشگر با چتر نجات راهی منطقه فرود شده که دشتی بزرگ در دهانه اتوپیا در مریخ است.

در این مرحله نیز کاوشگر با از سرگذراندن مرحله معروف به هفت دقیقه وحشت ضمن کاهش سریع سرعت فرود با روشن کردن جت های رو به سطح سیاره، سرعت بالای خود را کاهش چشمگیری داده و با پیروزیت به آرامی بر خاک مریخ نشسته است.

اکنون مریخ نورد چینی به نام ژورونگ (Zhurong) که نامش را از خدای آتش باستانی چین اقتباس کرده است به زودی در سطح مریخ جابه جا خواهد شد و باید امیدوار باشیم چینی ها دست کم دو سه عکس از این حرکت تاریخی فضاپیمایشان منتشر کنند.

ژورونگ قرار است با حرکت روی سطحی شیب دار از مریخ نشین جدا شود و پایین بیاید و حرکت بر سطح سیاره سرخ را آغاز کند. محققان ماموریت تیان ون-1 امیدوارند مریخ نورد دست کم 93 روز زمینی (معادل 90 روز مریخی) به کاوش در این سیاره ادامه دهد.

مدتی که تقریبا به مدت ماموریت مریخ نوردهایی همچون اسپریت و آپورچونیتی بسیار نزدیک است البته از نظر شکل ظاهری نیز این مریخ نورد با شش چرخ خیلی شبیه قد و قواره کاوشگرهای دوقلوی اسپریت و آپورچونیتی ناسا طراحی شده است. به نظر می رسد در این زمینه چینی ها باز هم از سیاست کپی کاری دقیق از محصولات رقیب بهره برده باشند.

یک پیروزی چشمگیر

درست است فرود پیروزیت آمیز این کاوشگر، اولین تلاش چینی ها بر نشستن بر خاک مریخ است، اما آنها پیشتر در این زمینه یک شکست تلخ را در بدو پرتاب ماموریت تجربه کرده بودند.

آنها سال 1390 مدارگرد یینگ هو-1 (Yinghuo-1) را با هدف آوردن نمونه ماموریت فوبوس-گرانت روس ها به زمین راهی فضا کردند، اما فضاپیمایشان نتوانست از مدار زمین خارج شود و چینی ها سقوط آن فضاپیما را با چشمی گریان در اقیانوس آرام نظاره گر بودند.

حالا اما در شرایطی که تلاش های اتحادیه اروپا و بریتانیا و روسیه برای پیروزیت در رساندن کاوشگر به سطح مریخ با شکست روبرو شده و ژاپنی ها و هندی ها هنوز برای فرود بر سطح مریخ گامی برنداشته اند، سازمان ملی فضایی چین، دانش فنی خود را به عنوان دومین سازمان فضایی جهان پس از ناسا -که توانایی رسیدن به مریخ را دارد- به رخ رقبا می کشد.

جدا از اینها نباید فراموش کنیم چینی ها که تا اینجا به جز تلاش برای توسعه ایستگاه فضایی خود در مدار زمین، تجربه اعزام کاوشگر به ماه را در جریان برنامه چانگه (Change) در کارنامه داشته اند و با آوردن سنگ هایی از ماه به زمین در ماه های اخیر خبرساز شدند، هرگز در فضا از مدار ماه جلوتر نرفته بودند.

حالا اما در گامی بلند و در اولین تجربه خود در اعزام ماموریت میان سیاره ای تیان ون-1 توانسته اند پیروزیتی چشمگیر به دست بیاورند و در یک حرکت هم به مدار مریخ برسند و هم بر سطح سیاره سرخ با پیروزیت فرود بیایند.

در شرایطی که هفته پیش انتشار خبر سقوط کنترل نشده موشک 30متری لانگ مارچ 5بی در جو زمین موجی از نقدها را نسبت به برنامه فضایی این کشور وارد کرد، سقوط این موشک در اقیانوس هند و در پی آن فرود پیروز بر سطح مریخ توانست تا حد زیادی اعتبار برنامه فضایی چین را نزد افکار عمومی جهان ترمیم کند.

دورنمای بلندمدت چینی ها در فضا

اما رسیدن به مریخ، خاتمه کار چینی ها در بلندپروازی های فضایی شان نیست و آنها می گویند می خواهند تا سال 1403 و در همکاری با سازمان فضایی روسیه (روسکاسموس) شانس خود را برای برداشت نمونه ای از یک سیارک و آوردنش به زمین امتحان کنند؛ فناوری ای که دورنمایش می تواند توسعه فناوری های مربوط به معدن کاوی در سیارک ها باشد و در صورت پیروزیت چین در این عرصه باید ببینیم رقابت این سازمان فضایی دولتی با صدها استارت آپ بخش خصوصی غربی که این روزها خیز بلندی برای معدن کاوی در سیارک ها برداشته اند، وارد چه مرحله ای خواهدشد.

هدف مریخ نورد ژورونگ از کاوش در سیاره سرخ

ژورونگ در ناحیه ای فرود آمده است که به نظر می رسد حجم بالایی از آب به شکل یخ زیر لایه های سطحی وجود داشته باشد. به این ترتیب، شاید شانس بالایی از احتمال یافتن نشانه ای از حیات در این ناحیه از مریخ وجود داشته باشد.

از همین رو بود که 45سال پیش ناسا مریخ نشین وایکینگ-2 را نیز در همین منطقه فرود آورده بود. جست وجو برای یافتن یخ آب و کاوش در ترکیب مختلف جوی و خاک مریخ از جمله هدف هایی است که برای مریخ نشین و مریخ نورد چینی در ماموریت تیان ون-1 در نظر گرفته شده است. برای این کار این مریخ نورد از ابزارهایی همچون دو دوربین پانوراما، رادار نفوذ به زمین، ابزار لیزر برای مطالعه ترکیبات سنگ ها، ردیاب مغناطیسی و ابزارهای هواشناسی بهره می برد.

ارتباط ژورونگ با ایستگاه کنترل زمینی از طریق مدارگرد تیان ون-1 رله می شود که در مدار مریخ مشغول گردش به دور این سیاره است.

عمر قانونی در نظر گرفته شده برای این مدارگرد معادل با یک سال مریخی (687 روز زمینی) در نظر گرفته شده است که اگر به خوبی این مدت را پشت سر بگذارد احتمالا نظیر دیگر مدارگردهای قدیمی سازمان های فضایی غربی، سال ها در مدار سیاره سرخ به ارسال اطلاعات برای اژدهای زرد خواهد پرداخت.

کاظم کوکرم - دانش / روزنامه خبرنگاران