روشی برای نگهداری چند صدساله نمونه های گیاهی - نوای پرنده پارسی

دکتر الیاس آریاکیا، در مصاحبه با خبرنگاران اظهار کرد: بانک گیاهی یکی از بانک های چهارگانه مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران محسوب می گردد و حوزه اصلی فعالیت این بانک، جمع آوری، شناسایی، ارزیابی و احیاء ذخایر ژرم پلاسمی گیاهی کشور است. چالش های مختلفی از جمله تغییرات اقلیمی، بهره برداری بی رویه از مراتع و زمین ها، ساخت و سازهای غیرقانونی، باعث فرسایش ذخایر ژرم پلاسمی گیاهی شده و گونه های گیاهی ایران را به شدت در معرض تهدید قرار داده اند.

مدیر بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران تأکید کرد: وظیفه اصلی ما در بانک گیاهی، در درجه اول حفظ و نگهداری ذخایر ژرم پلاسمی کشور است تا نسل های بعدی بتوانند از آنها بهره مند گرددند. این ذخایر ژرم پلاسمی از نقاط مختلف کشور جمع آوری شده و با روش های استاندارد موجود، آنها را شناسایی، حفظ و نگهداری و ارزیابی می کنیم به عنوان مثال اخیرا گونه جدیدی از گیاهان جنس پیاز در ایران توسط محققین این مرکز شناسایی و معرفی شده است که علاوه بر افزایش غنای گیاهی موجود، می توان از آن در برنامه های اصلاحی نیز استفاده کرد.

وی اضافه نمود: حدود 14 هزار نوع ژرم پلاسم مختلف در بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران وجود دارد که می توانند در برنامه های احیاء مورد استفاده قرار بگیرند. بذرهای این ذخایر ژرم پلاسمی هم در سردخانه 4 درجه سانتیگراد برای نگهداری کوتاه مدت نگهداری می شوند که اصطلاحاً کلکسیون فعال گفته شده و امکان نگهداری و احیاء نمونه برای حدود 4 تا 10 سال را فراهم می نماید. نسخه پشتیبان این بذرها در سردخانه پایه در دمای منفی 18 درجه سانتیگراد برای طولانی مدت باقی می ماند. اخیرا از سیستم کرایوپرزرویشن (نگهداری در شرایط فراسرد ازت مایع و دمای 196- درجه سانتی گراد) جهت نگهداری بسیار طولانی مدت بذرها و برای چندین دهه استفاده می گردد. نتایج ارزیابی زنده مانی بذرهای در سیستم های مختلف نگهداری نیز به چاپ رسیده است.

دکتر آریاکیا خاطر نشان کرد: بذرهایی که قوه نامیه (قابلیت زنده ماندن و جوانه زنی بذر) دارند، در برنامه احیاء قرار گرفته و تحت شرایط خاصی در مزرعه یا گلخانه حفظ، نگهداری و احیاء و بار دیگر از آنها بذر گرفته می گردد.

گیاهان درون شیشه ای، روشی برای نگهداری و تکثیر سریع و عاری از بیماری گونه های گیاهی

دکتر آریاکیا اضافه نمود: پیش از ورود به حوزه کاربری ذخایر و فراوری بذر هیبرید، تمرکز اصلی بنده در حوزه کشت بافت گیاهی بود. کشت بافت را با امکانات اولیه، آغاز کردم. در ادامه، کارهای تحقیقاتی برای راه اندازی این فناوری انجام شد. و با توسعه امکانات و تقویت جنبه های مختلف تحقیقاتی و آموزشی و بنکینگ درون شیشه ای نمونه های گیاهی، زمینه برای بهره برداری و استفاده از دانش فنی فراهم شد و مرکز خدمات تخصصی کشت بافت گیاهی از دل آن استخراج شد که به امر عقد قرارداد، فراوری و فروش محصولات کشت بافتی می پردازد.

وی ادامه داد: ایجاد بانک ذخایر ژرم پلاسمی دو حالت دارد؛ یک سری گیاهان به وسیله بذر تکثیر می شوند که می توان بذر آنها را جمع آوری و در سردخانه نگهداری کرد؛ اما بعضی گونه های گیاهی به وسیله بذر تکثیر نشده یا تکثیر به وسیله بذر، باعث از بین رفتن صفات مادری گیاه می گردد؛ در نتیجه باید به وسیله رویشی (قلمه، پیوندک) آنها را حفظ و نگهداری کرد.

مدیر بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران گفت: در شرایط درون رویشگاهی (in situ conservation)، گونه های گیاهی در رویشگاه طبیعی مانند یک منطقه جنگلی محفاظت شده، حفظ و نگهداری می شوند. در شرایط خارج از رویشگاه (ex situ conservation)، گونه های گیاهی در خارج از زادگاه خود همچون مزرعه کنترل شده یا سردخانه نگهداری می شوند.

وی تأکید کرد: با هدف حفظ و نگهداری گونه های گیاهی در شرایط خارج از رویشگاه، بانک گیاهان درون شیشه ای (in vitro Conservation) راه اندازی شد. در این شرایط، نمونهِ عاری از بیماری در شرایط درون شیشه ای به شکل کشت بافتی در محیط کشت اختصاصی قرار داده می گردد. با این روش می توان از یک نمونه گیاهی اعم از چوبی یا علفی، ریزنمونه ها با حفظ همان ویژگی ها، به صورت عاری از بیماری و هرگونه تنش زیستی و غیرزیستی، با قابلیت تکثیر سریع در طول سال به تعداد بسیار زیاد فراوری و یا نگهداری کرد.

دکتر آریاکیا خاطر نشان کرد: بانک گیاهان درون شیشه ای از جنبه مالی نیز برخوردار است. وظیفه جهاد دانشگاهی، علم و عمل توامان است، یعنی علاوه بر انجام یک فعالیت پژوهشی، خروجی کار به برطرف احتیاج کشاورز و بازار منجر شده و منافع مالی در پی دارد.

حفاظت انجمادی، روشی برای نگهداری چند صدساله نمونه های گیاهی

مدیر بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران گفت: در بحث ذخایر ژنتیکی، باید از روش هایی استفاده کنیم تا بتوانیم نمونه ها را برای چند صد سال نگهداری کنیم و این موضوع از اهمیت استراتژیکی برای کشور برخوردار است. روشی که برای نگهداری بلندمدت استفاده می گردد، حفاظت انجمادی یا کرایوپرزرویشن (cryopreservation) است که در آن ریزنمونه گیاهی در دمای منفی 196 درجه سانتیگراد نگهداری می گردد.

وی اضافه نمود: حدود 90 درصد بافت گیاهی از آب تشکیل شده است. در روش حفاظت انجمادی، آب بافت گیاهی با روش های خاصی گرفته گردد و محلول های دیگری موسوم به محافظ برودتی یا کرایوپروتکتانت (cryoprotectant) جایگزین آب درون گیاه می گردد. در فاز مقدماتی این کار اجرا شده و نتایج خوبی به دست آمده است.

دکتر آریاکیا با اشاره به دیگر زمینه های جنبی فعالیت بانک گیاهی تأکید کرد: در زمینه فراوری بذرهای بومی در قالب خدمات تخصصی مورد احتیاج کشور فعالیت می کنیم. همچنین فهرستی از نمونه های موجود در بانک گیاهی به وسیله وب سایت مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران قابل دسترس است. متقاضیان می توانند با حداقل قیمت و بهترین کیفیت، این نمونه ها و خدمات مورد نظر را دریافت نمایند. ایزو مدیریت کیفیت 2015-2008 این مرکز، تضمین نماینده کیفیت خدمات ارائه شده است.

تأثیر شرایط تحریمی بر دیده شدن فعالیت های جهاد دانشگاهی

مدیر بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران توضیح داد: شرایط تحریم باعث شد که فعالیت های جهاد دانشگاهی بیشتر دیده و ثابت گردد که این سازمان واقعاً به دنبال اجرای طرح ها و پروژه هایی برای برطرف احتیاجهای کشور است. با توجه به رویکرد دانش بنیان و محصول محور درکشور، طی سال های اخیر اجرای طرح های فناورانه جز سیاست های جهاد دانشگاهی قرار گرفته است و در این زمینه برنامه ریزی ها و پیشرفت های قابل توجهی حاصل شده است.

وی در سرانجام اعلام نمود: معتقدم بهتر است روی پروژه هایی کار گردد که خروجی مفیدتر و ملموس تری داشته باشند. مقاله نوشتن، خروجی فرعی یک کار جهادی است. در بحث کشاورزی و امنیت غذایی با مسائل زیادی روبرو هستیم. در حوزه به زارعی مشکل داریم و هنوز کشاورزان نحوه استفاده صحیح از منابع محدود آب را به درستی درک نکرده اند. به زارعی و به نژادی (کاری که درحال انجام آن هستیم)، لازم و ملزوم یکدیگر هستند و باید به هر دو حوزه توجه کرد. در کشورهنوز مفهوم به نژادی و بومی سازی آن را به درستی درک نشده است که به سراغ بیوتکنولوژی و نانوبیوتکنولوژی رفته ایم. خروجی ملموس این حوزه ها چه بوده است؟

دور زمین: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور ارزان، تور لحظه آخری، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه