دوران ساخت زیرگذر و پل های هوایی در دنیا به سر آمده است

به گزارش نوای پرنده پارسی، خبرنگاران/خراسان رضوی مشاور شهردار مشهد گفت: در دنیای امروز به طور کامل زیرگذر و پل های هوایی عابرپیاده را رها کرده اند و آن را متعلق به یک فلسفه و دوره زمانی خاص می دانند که دوران آن به سر آمده است.

سید مهدی معینی امروز در مراسم نقد و بررسی کتاب شهر همگان که در شهر کتاب مشهد برگزار شد، اظهار کرد: ایده نگارش این کتاب بعد از کتاب پیاده مدار در ذهن من شکل گرفت. همایشی در این خصوص در تهران برگزار شد و افراد معلول، کم توان، ناتوان و... زیادی برای شرکت در این مراسم آمده بودند اما امکان حضور آن ها به دلیل مناسب سازی نشدن فضا وجود نداشت.

وی با بیان اینکه ایده شهر همگان از همان زمان در ذهن من شکل گرفت، ادامه داد: من به دنبال واژگان زیادی برای این کتاب می گشتم اما در نهایت به این کلمه رسیدم. این کتاب شامل 7 فصل با عناوین کلیات، دیدگاه نظری به طراحی برای همگان، سیاست ها و شاخص های طراحی همگان، ملاحظات طراحی در شهر برای پاسخ به نیازهای همگان، آماده سازی شهر برای پاسخ به نیازهای بچه ها، زنان شهروندان پنهان و مدیریت بحران در شهر همگان است.

این مدرس دانشگاه افزود: شهرها محل ثروت(مالی)، قدرت(سیاسی) و منزلت(اجتماعی) هستند، مطرح نمود: همچنین شهرها محل ترس، تمایل، تهدید و فرصت برای آدم هاست. مفهوم شهر همگان برای جهانیان گسترده است. فراهم سازی بستر شهر برای بهره برداری همگان به عنوان یکی از مولفه های اصلی توسعه پایدار و متوازن شهرهاست. میزان دسترسیپذیری به فضاها و حمل و نقل عمومی، ایمنی و امنیت اجتماعی، فیزیکی، ذهنی و روانی، شهر بدون مانع فیزیکی و ذهنی و... از مولفه های مورد نیاز برای شهر همگان است.

مولف کتاب شهر همگان و مشاور شهردار مشهد با طرح این سوال که چه کسی محصول طراحی شهری را صرف نظر از نوع آن کنترل می کند؛ چه کسی راه چاره ها را طراحی و ارائه می دهد؛ آیا حق و حقوق همه شهروندان در شهر لحاظ می شود؟، اشاره کرد: بحث بر سر حقوق فردی شهروندان در استفاده برابر از امکانات و تجهیزات شهری و فضاهای عمومی است. امروزه نهادهای عمومی برای توسعه فضاهای شهری به شدت متکی به بخش خصوصی هستند. آن هایی که باید خود نظارت شوند، دستگاه نظارت کارفرما را در اختیار گرفته اند. طراحان شهری نهایتا باید به نظارت عمومی تن بدهند.

وی در خصوص تحقق و مدل شهرهمگان بیان نمود: چه میزان فضاهای طراحی شده با خواست و نیازهای مردم هماهنگ است؟ مدل شهر پایدار تعادل بخشی به نیازها و خصوصیات شهر و منطقه است. مدل شهر همگان نیاز به داشتن تفکر باز در طراحی دارد تا درباره نیازات، نیازها، فرم و عملکرد گوناگون فضاهای مورد نیاز همه شهروندان در شهر پاسخ دهد. برای این امر نیاز به روش شناسی تولید فضا از طریق به کارگیری طراحی شهری برای همگان است.

مشاور شهردار مشهد افزود: تحقق شهر همگان نیازمند ساختار مناسب اداری، کارکنان فنی، ضوابط و مقررات، نهادهای پشتیبان، منابع مالی، حمایت فنی و مشارکت همه جانبه نهادها و ساکنین شهر است. عدم برخورداری از فرصت های برابر برای همگان و وجود موانع معمارانه به مثابه نوعی تبعیض بین استفاده کنندگان فضاهای شهری است که باید برداشته شود.

معینی در خصوص مفهوم طراحی فراگیر در شهرسازی تاکید کرد: فراگیر به معنای همه شمول، همگانی، شامل شدن در مقابل شامل نشدن، انزوا، طردشدن یا محروم شدن است.

وی در خصوص تاکید بر برنامه ریزی فراگیر شهرسازی گفت: برنامه ریزی فراگیر شهرسازی بر عدالت برنامه ریزی بر تصمیم گیری فرآیند ایجاد فضا برای صداهایی که شنیده نمی شود و نیازهای گروه هایی که کم تر مطالبه گر هستند، تاکید دارد. این مساله به معنای داشتن تفکر باز درباره نیازات، نیازها، فرم و عملکرد متعدد شهروندان در شهر است. در این تفکر آمده است که نیازات گروه های هدف را مدنظر قرار بدهیم که با برنامه ریزی فراگیر پیونددهنده نیازهای همگان در فضای شهری خواهیم شد.

مولف کتاب شهرهمگان مطرح نمود: فضاهای عمومی باید منعطف طراحی شوند تا مورد استفاده همگان قرار گیرد. در فضای شهری می توان بعضی فضاهای تفریحی و خدماتی متناسب با گروه های سنی (بچه ها، زنان، میان سال و سالمند) ایجاد کرد. در طراحی شهری باید دسترسی راحت و آسان به فضا و اماکن عمومی برای افراد معلول جسمی و حرکتی فراهم شود. تحقق دسترسی ارزان و راحت همگان به شیوه های حمل ونقل پاک شهری (حمل ونقل عمومی، پیاده، دوچرخه و...) باید در توسعه شهر در اولویت قرار گیرد تا هم پیوند همه شیوه های حمل ونقل باشد.

وی با اشاره به این جمله از جان لاک که شهری که برای کودک طراحی شود، برای همه قابل استفاده است، گفت: ما شهرها را برای همه گروه ها، مردانه تنظیم کردیم.

شهرسازی فراگیر چیست؟

معینی در خصوص لزوم به کارگیری شهرسازی فراگیر اظهار کرد: روش های معمول و سنتی شهرسازی عمدتا فرضیاتش را براساس افرادی با بنیه جسمی و اجتماعی متوسط بنا گذاشته است. حال آنکه نیازهای بسکمک از افراد در این قالب نمی گنجد. شهرسازی فراگیر نوعی از شهرسازی است که نیازهای همه شهروندان را در شهر در نظر گرفته باشد. به جای آن که معیار فقط افراد متوسط باشد، باید به کسانی فکر کنیم که دارای تحرک و دسترسی کم تری هستند. این مساله ممکن است ناشی از مسائل فرهنگی و اجتماعی باشد که افراد با بنیه ضعیف تر مالی از دسترسی به بعضی تسهیلات شهری محروم بمانند. احتمال دارد این امر ناشی از مسائل جسمی باشد؛ به این معنا که افراد سالمند، زنان، بچه ها و یا کسانی که بر روی صندلی چرخدار هستند و یا از نقص بینایی و شنوایی رنج می برند، نیازهایی دارند که در روش های معمول شهرسازی منظور نمی شود.

این استاد طراحی شهری افزود: طراحی فراگیر شهری می تواند رعایت ضوابط مناسب سازی ساختمان و فضاهای عمومی برای همگان به خصوص جانبازان و افراد دارای معلولیت و سایر کم توانان جسمی و حرکتی را ایجاد کند. ارتقاء ایمنی و امنیت همگان و پیشگیری از بروز خشونت به ویژه علیه بچه ها و زنان همچنین تسهیل کنشگری و مشارکت اجتماعی همگان در فضاهای شهری باید صورت گیرد.

معینی در خصوص ماهیت طرد اجتماعی بیان نمود: چشم اندازهای شهرها به دنبال گسترش ارتباط انسانی نیست بلکه با ایجاد فضاهای خاص موجب طرد یا محرومیت بعضی گروه های اجتماعی از فضاهای عمومی می شود. لام است به جای تاکید بر رویکرد نظام طرد (به حاشیه راندن) به رویکرد طراحی فراگیر و استفاده از فضاها برای همگان به جای افراد خاص تاکید شود. عواملی سبب طرد یا محرومیت بعضی گروه های اجتماعی از فضاهای عمومی می شود. در طراحی شهری به جای تاکید بر رویکرد نظام طرد و به حاشیه راندن رویکرد طراحی در برگیری همگان در استفاده از فضاها باید تاکید شود.

وی ادامه داد: اجتماعات محصور، مراکز خرید و دیگر فضاهای عمومی براساس نوعی فضاهای کنترل شده، از جمله نظام طرد هستند. به کارگیری تکنولوژی های جدیدی مانند سیستم های تلویزیونی مداربسته در فضاهای عمومی از جمله ساختمان های تجاری، قطبی شدن یا طبقاتی شدن شهرها باعث شده که شاکله شهرها به صورتی روزافزون بر مبنای نظم طرد شکل بگیرد. گروه های فرودست جامعه بخشی از مطرودینی هستند که مراکز خرید ممکن است به صورت غیر قابل روئیتی آن ها را طرد کرده باشد؛ چرا که مشتری هدف این مراکز طبقه متوسط پولدار است.

تنها 50 پل از 869 پل عابر پیاده تهران مناسب سازی شده است

این استاد دانشگاه با بیان اینکه در تهران 869 پل عابر پیاده وجود دارد که تنها 50 پل، مناسب سازی شده است، گفت: چرا اقشار آسیب پذیر ساکن شهر باید هزینه حذف شدن خود را از فضاهای عمومی به خصوص خیابان ها بپردازند؟ آیا پیادگان، معلولان، سالمندان، زنان و بچه ها که متضرر نصب پل های عابر پیاده هستند، جزو شعار تهران برای همه محسوب نمی شوند؟ فضای طراحی شده به چه میزان منعطف و یا با خواست و نیازهای گروه های مختلف سنی و جنسی هماهنگ است؟

وی افزود: تنوع گروه های استفاده کننده، فعالیت ها و روابط شان در اماکن مختلف و قابلیت دسترسی و تحرک پذیری از استفاده از فضاها، میزان راحتی، آسایش، خوانایی، ایمنی، امنیت اجتماعی، ذهنی ، فیزیکی و... از موارد شهر همگان است.میزان تحرک و دسترسی پذیری همگان به شبکه های شهری، اجتماعی، فرهنگی و ارتباطی، میزان دسترسی همگان به ایستگاه ها(دسترسی بدون پله برای افراد کم توان) و وسایل حمل ونقل عمومی از دیگر موارد شهرهمگان است. تعداد زنان و مردانی که به طور اختکمک از این فضاها در ساعات مختلف شب و روز استفاده و مکث می کنند، متفاوت است.

معینی در خصوص قانون 1990 فدراال آمریکا در خصوص حمایت از افراد کم توان به نام ADA ، تاکید کرد: قانون فدرال در سال 1990 در آمریکا در خصوص حمایت از افراد کم توان به نام ADA به تصویب رسید و در سال 2008 نیز مورد بازنگری قرارگرفت. این قانون بر موانع بی شماری که حرکت، اشتغال، سکونت و کنش مدنی را محدود می کند، تاکید دارد. این قانون به گونه ای صریح، موانع معمارانه را به مثابه فرمی از تبعیض معرفی می کند که موجب می شود افراد کم توان یا از کار افتاده از شغل، سکونت و خدماتی که افراد سالم از آن بهره می برند، کنار گذاشته شوند.

وی گفت: در سال 2005 قانون جدیدی در مجلس انگلستان تصویب شد که تبعیض علیه معلولین را ترمیم کرده و آن را بسط و گسترش می دهد. براساس این قانون تبعیض علیه معلولین از طرف کارگزاران وسایل نقلیه عمومی غیرقانونی شد. براساس این قانون، اجاره کردن خانه از طرف معلولین آسان تر شد و همچنین ایجاد تغییرات لازمه از طرف صاحب خانه تسهیل گشت. باشگاه های خصوصی که اعضایی بیش از 25 نفر دارند، حق ندارند کسی را به خاطر معلول بودن نپذیریند. حمایت های قانونی از گروه های جدیدی مانند بیماران سرطانی، اچ. آی. وی و...انجام شد.

مشاور شهردار مشهد با بیان اینکه بیش از 2.3 درصد شهروندان کل جهان را افراد آسیب پذیر تشکیل می دهند و هرچه که ما به انزوای آدم ها کمک کنیم، آن ها را دچار مشکل بیشتری کرده ایم.، مطرح نمود: تا سال 2030 بیش از 5 میلیارد نفر از ساکنان زمین در شهرها زندگی خواهند کرد. تا سال 2050 بیش از یک میلیارد و 300 میلیون نفر در جهان بالای 65 سال دارند. پیش بینی می شود تا سال 2030 بیش از نیمی از جمعیت انگلستان را افراد بالای 50 سال و همچنین 20 درصد جمعیت آمریکا و 25 درصد جمعیت ژاپن بالای 65 سال سن خواهند داشت. در حال حاضر بیش از 6.5 میلیون جمعیت ایران سالمند است که تا سال 2050 این تعداد به 26 درصد کل جمعیت یعنی 18.5 میلیون نفر می رسد.

رشد جمعیت سالمند؛ سونامی خاموش ایران

معینی با اشاره به اینکه میزان رشد جمعیت سالمند به نوعی سونامی خاموش در ایران است، بیان نمود: براساس آمار موجود، تغییراتی که در الگوی سنی جمعیت ایران در چهار دهه گذشته رخ داده است، نشان دهنده این است که جمعیت سالمندان کشور به سرعت در حال رشد هستند. در صورتی که این میزان رشد جمعیت سالمند در کشورهای پیشرفته در یک تا دو قرن رخ می دهد. به همین دلیل سازمان جهانی بهداشت باتوجه به سرعت تغییرات جمعیتی در ایران از افزایش جمعیت سالمندی در کشورمان به عنوان سونامی خاموش در ایران نامبرده و بر ضرورت برنامه ریزی و توجه مسئولان به افراد سالمند برای برخورداری از زندگی سالم تاکید کرده است.

وی با بیان اینکه در قوانین بین المللی، ضوابط و دستورالعمل ها از بعضی قوانین شهری یاد می شود، تاکید کرد: به عنوان مثال، تامین دسترسی و تسهیل در حرکت به قلمرو عمومی برای کلیه افراد در گروه های سنی و با توانمدی متفاوت اعم از سواره و پیاده، افزایش امکان نفوذ و حرکت در فضا به لحاظ بصری و فیزیکی و... بعضی از قوانین شهری است. ما در شهرها دسترسی به حمل ونقل عمومی را برای همگان فراهم نکرده ایم. برای رسیدن به اتوبوس باید مسیری را طی کنیم تا به آن برسیم. توسعه حمل ونقل عمومی برای همگان باید در دستور کار قرار بگیرد.

مشاور شهردار مشهد افزود: باید برای شهری با قابلیت دسترسی راحت، ایمن به تجهیزات و فضاهای عمومی برای همگان اقداماتی از جمله، نصب مداری برای کسانی که شنوایی کاملی ندارند انجام شود، دسترسی همگانی را جزو شروط اعطای پروانه ساخت و بهره برداری از اماکن عمومی بگذارند، آموزش لازم برای کارکنانی که با مردم در تماس هستند صورت بگیرد، علائم بزرگ خوانا برای کسانی که بینایی شان کامل نیست تهیه شود.

معینی با بیان اینکه طراحی پیروز فضاهای همگانی نیازمند آگاهی از اتفاقاتی است که قرار است در فضاهای شهری بیفتد، گفت: جین جیوکبز می گوید:لطفا از نزدیک به شهرهای واقعی نگاه کنید. زمانی که نگاه می کنید، بهتر است گوش کنید، درنگ کنید و درباره آن چه که می بینید، بیندیشید.

ساخت زیرگذر و پل های هوایی در جهان کنار گذاشته است

وی در خصوص ساخت زیرگذر عابرپیاده، اظهار کرد: ساخت زیرگذر عابر پیاده به معنای قطع ارتباط بصری و ذهنی با محیط اطراف، مانع حرکتی، قطع ارتباط فیزیکی و تداوم حرکتی به خصوص برای افراد سالمند، کم توان و ناتوان حرکتی، افراد حامل کالسکه بچه و یا چرخ خرید، از بین بردن موقعیت مکانی،تاریخی و هویتی شهر، آسیب به زیبایی، خاطره انگیزی و نیز پویایی و حیات شهری، کاهش حس تعلق به مکان و جلوگیری از بازتولید پویایی خاطره و هویت شهری است. امروزه در جهان به طور کامل زیرگذر و پل های هوایی عابرپیاده را رها کرده اند و آن ها را متعلق به یک فلسفه و دوره زمانی خاص می دانند که دوران آن به سر آمده است.

در ایران برای ایجاد تقاطع های غیرهمسطح مسابقه ایجاد شده است

این استاد دانشگاه با بیان اینکه 10 درصد جمعیت جهان دارای معلولیت هستند، گفت: در ایران برای ایجاد تقاطع های غیرهمسطح مسابقه ایجاد شده است. در شهرهای بزرگ دیگر فضایی به غیر از پشت بام برای بازی بچه ها باقی نمانده. فضاهای امن بازی بچه ها در شهرهای ما به سرقت رفته است. بچه ها نیاز به فضای طبیعی، باز، جاده و... دارند.

معینی بیان نمود: جین جیکوبز می گوید: زنان در باب شهر و زندگی مشترک ما در شهرها حرفی برای گفتن دارند و ما با گوش ندادن به این سخنان فی الواقع زندگی خودمان و آنان را فقیر ساخته ایم.

زنان؛ شهروندان پنهان شهرها

وی با بیان اینکه زنان شهروندان پنهان شهر هستند، مطرح نمود: زنان نیاز به فضای امنیت ذهنی دارند. زنان در شهرها نابرابری فضایی و جنسیتی دارند. همچنین نیاز به جداسازی بعضی از فضاها دارند.

این استاد طراحی شهری تاکید کرد: لونیز مامفورد در سال 1961 می گوید که خودروی لعنتی خود را فراموش کنید و شهرها را برای عاشقان و یاران بسازید. با مجوز دانستن نابودی حمل و نقل عمومی و گسترش بزرگ راه ها به منظور تشویق بیشترین استفاده از خودرو شخصی، مسئولان شهرداری، مهندسان راه ساز و شهرسازان ما باعث شده اند تا بافت زنده شهر نابود شود. در این تردیدی نیست که برنامه ریزی شهری یا شهرسازی خوب باید جایی را برای اتومبیل اختصاص دهد، ولی این بدان معنی نیست که به بهای مختل کردن دیگر فعالیت ها، اتومبیل بتواند به هر بخش از شهر نفوذ کند و در آن جا باقی بماند.

وی گفت: سرانجام روزی تمام جاده های جهان دست می کشند از کار و در سایه وحشی یک درخت به انتظار مسافران بی هدف خواهند ماند.