مزاحم در گوآنتانامو؛ پشه ها چگونه هستی ما را تهدید می نمایند؟ - نوای پرنده پارسی

به گزارش فرادید به نقل از بی بی سی ورلد، مزاحمی که وارد زندان گوآنتانامو شده بود یک پشه با نام علمی آئدس ویتاتوس Aedes vittatus) (بود. در حدود 3500 گونه پشه در سراسر دنیا شناسایی شده و این مورد در زمره 12 گونه ای قرار می گیرد که انگل ها یا عوامل بیماری زایی که برای انسان ها خطرناک است را با خود حمل می نمایند.

سایر گونه های پشه ها، مانند پشه ببری ((Aedes albopictus و پشه تب زرد (Aedes aegypti) می توانند بیماری هایی نظیر تب دنگی، تب زرد و چیکونگونیا را منتقل نمایند. اما برخلاف این گونه ها، آئدس ویتاتوس می تواند ناقل تقریباً تمام انواعی از بیماری ها باشد که توسط پشه ها منتقل می گردد؛ البته به غیر از مالاریا.

یون-ماری لینتون، محقق در واحد بیوسیستماتیک در والتر رید در آمریکا می گوید: در تماس مستقیم بودن با این پشه ها خبر خوبی نیست. آن ها در حوضچه حمام پرنده شما تخم گذاری می نمایند و از خون بچه ها شما تغذیه می نمایند.

آئدس ویتاتوس بومی شبه قاره هند است و هرگز تا پیش از این در نیم کره غربی دیده نشده بود. برطبق تیم دانشمندانی که آن را کشف نموده اند، این پشه عامل اصلی بیماری چیکونگونیا، زیکا، تب دنگی، تب زرد و بسیاری دیگر از بیماری هاست.

به احتمال خیلی زیاد نخستین موارد به شکل تخم حشره و به وسیله کانتینر های حمل مواد در بار کشتی یا هواپیما به آمریکای شمالی منتقل شده است.

تکثیر گونه ها در سراسر منطقه کارائیب و آمریکای جنوبی نیز به دلیل مداخلات انسانی اجرا شده است: تغییرات آب وهوایی زمستان ها را در آمریکای شمالی کوتاه تر نموده که به پشه ها فرصت می دهد در طول یک فصل بیشتر از قبل تخم ریزی و درنتیجه ویروس ها را تا مناطق دورتری پراکنده نمایند.

پشه ها از زنبور های قاتلی که در سال 2020 در آمریکای شمالی شناسایی شدند، کم اهمیت تر به نظر می رسند. این زنبور ها که کلونی های زنبور عسل را از بین می بردند از ژاپن به آمریکای شمالی رسیده بودند.

بن پاگاک، حشره شناس در فرماندهی سلامت عمومی ارتش آمریکا، می گوید: شباهت بینِ پشه آئدس ویتاتوس و زنبور های قاتل در آن است که هر دو به جای دیگری تعلق داشتند و اکنون در جایی مشاهده شده اند که تا پیش از این در آن نبودند.

او می گوید در این اتفاق درسی درباره سلامت عمومی و تهدید هایی که مسافرت های انسانی و تجارت دنیای در خود دارد، وجود دارد. بیماری هایی که ناقل آن پشه ها هستند هر سال باعث مرگ بیش از 1 میلیون و 700 هزار نفر می گردد که یعنی تقریباً از هر 10 نفر 1 نفر در دنیا جان خود را به دلیل این بیماری ها از دست می دهد.

پشه، قدیمی ترین سلاح زیستی

اما اثرات مخرب پشه ها هزار ساله است. تیموتی سی وینِگارد، مورخ و نویسنده کتابی با عنوان پشه که در سال 2019 منتشر شد، باور دارد که پشه ها مثالِ نخستین جنگ افزار های بیولوژیکی هستند. او در این کتاب می نویسد که در جنگ های پولوپونزی که بین 415 تا 413 قبل از میلاد درگرفت، اسپارت ها، آتنی ها را فریب می دادند تا به سمتِ مرداب هایِ آلوده به پشه راهنمایی شان نمایند.

وینگارد می نویسد: مالاریا 70 درصد از آتنی ها را یا کشت یا ناتوان کرد. بعضی از معروف ترین جنگجو های تاریخ به دلیل نیش این حشرات دار فانی را وداع گفتند. چنگیز خان با نیش یک پشه مرد. حتی یک نظریه می گوید که اسکندر مقدونی نیز با نیش یک پشه از پا درآمده است.

متیو پاور، روزنامه نگار فقید، زمانی نوشته بود: تا قبل از ریشه کنی بیماری مالاریا در آمریکا، بخش های وسیعی از مرداب ها در آمریکای جنوبی، مالاریا-خیز بودند.. تصاویر تاریخی از دهه های 1940 تا 1950 زنان، مردان و بچه های را نشان می دهد که بروی خودشان آفت کشِ ددت افشانه می نمایند. امروز می دانیم که این آفت کش برای انسان ها سمی است.

امروز پشه ها را به روش های سختگیرانه، اما دوستدار محیط زیست از محل های زندگی دور نگه می دارند. پاور نوشته است: مرداب ها را خشک نموده اند، درختان جنگل قطع شده اند، کشاورزان به شهر ها مهاجرت نموده اند، برای خانه ها پنجره کار گذاشته می گردد تا ما را علیه بیماری هایی که ناقل آن ها پشه ها هستند، محافظت نمایند.

با این حال با تغییرات آب وهوایی و کوتاه شدن و گرم تر شدنِ زمستان در آمریکا شمالی، لینتون و همکارانش هشدار می دهند که پشه ها می توانند خیلی زود همه گیری بعدی را که می تواند تهدیدی جدی علیه سلامت عمومی باشد ایجاد نمایند.

جنگ آمریکا علیه پشه

لینتون می گوید: ارتش آمریکا مدت هاست خودش را برای مبارزه با پشه ها آماده می نماید. ارتش آمریکا که در دوران جنگ دنیای دوم مبارزه با پشه ها را در اقیانوس آرام شروع نموده بود، در دهه های 1950 و 1970 تحقیقات به روی پشه ها را به صورت جدی شروع کرد.

لینتون می گوید: در دوران جنگ ویتنام سربازان بیشتر از آنکه از جنگ و گلوله بمیرند از بیماری های منتقله توسط پشه ها می مردند. حتی امروز 20 بیماری از 50 بیماری ای که ارتش را تهدید می نماید، به وسیله پشه منتقل می گردد.

در حدود 200000 سرباز آمریکایی در حال حاضر در خارج از مرز های این کشور مستقر هستند که بسیاری از آن ها در مناطق گرمسیری به خدمت گرفته شده اند. آن ها تا قبل از این در این مناطق نبوده اند که یعنی هیچ ایمنی ای در مقابل عوامل بیماری زای منطقه ندارند.

ورود بیماری به آمریکا از اروپا

پانصد سال قبل موقعیت برعکس بود. این کریستوف کلمب و پیروانِ اروپایی اش بودند که بیماری را به دنیاِ به اصطلاح جدید معرفی کردند و عوامل بیماری زا را در میان ساکنان بومی قاره پراکندند. سونیا شاه، در کتابش با عنوان تب می نویسد: دانشمندان هم عقیده هستند که آمریکا هزاران سال پیش از ورود اروپاییان به این منطقه عاری از مالاریا بوده است. وقتی استعمارگران در اوایل دهه 1600 وارد آمریکا شدند، انگل هایی داشتند که در رگ هایشان لانه نموده بود و با سرزمینی روبرو شدند که بیشتر از امروز تالاب و پشه داشت. باتلاق، مرداب، برکه و تالاب مساحتی در حدود 220 میلیون هکتار از این منطقه را که بعد ها به ایالات متحده تبدیل شد، دربرگرفته بود.

خیلی زود انگل ها به وسیله استعمارگران وارد بدن پشه ها شد و سپس به مردم بازگردانده شد. کشتی هایی که از سمت کارائیب می آمدند با خودشان پشه های ناقل تب زرد و مالاریا را به سواحل اقیانوس اطلس می آوردند. بیماری ها جوامع بومی آمریکایی را از بین برد. این بیماری ها استعمارگرانِ بریتانیایی را نیز تحتِ تأثیر قرار داد.

وینگارد می نویسد: قبل از انقلاب آمریکا، حداقل 30 همه گیری عظیم تب زرد میان استعمارگران بریتانیایی رخ داد. او باور دارد اثر تب زرد بر نیرو های بریتانیایی بود که نهایتاً سرنوشت انقلاب را معین کرد.

به لطف افشانه کردنِ آفت کشِ ددت و سایر اقدامات مانند خشکاندن مرداب ها، قرن بیستم شاهد کاهش شدید بیماری های منتقله از پشه بود. اما از سال 1999، شیوع بیماری هایی که تا پیش از این در آمریکای شمالی دیده نشده بود، یکبار دیگر پشه ها را به مرکز توجه کشاند.

ویروس های جدید در مکان های جدید

نخست، ویروس نیل غربی بود که از پرندگان آلوده به پشه ها و از پشه ها به انسان ها منتقل شد و منجر به مرگ صد ها آمریکایی در مابین سال های 1999 تا 2003 شد. هنوز هر سال صد ها مورد مرگ در اثر این بیماری گزارش می گردد. سپس تب دنگی و ویروس زیکا گزارش شد که دومی می تواند در نوزادان آنسفالی ایجاد کند. در سال 2013، شیوع بیماری چیکونگونیا که تب و درد مفاصل شدید ایجاد می نماید، در سراسر آمریکای لاتین گسترش پیدا کرد و تقریباً باعث بیماری 800000 نفر در 31 کشور شد. حداقل 1600 مسافر که به ایالات متحده سفر نموده بودند این بیماری را داشتند.

پیش بینی می گردد حوادثی مانند شیوع چیکونگونیا در بین سال های 2013 تا 2014 در کارائیب و شیوع زیکا در بین سال های 2015 تا 2016 در برزیل بیشتر از قبل تکرار گردد. لینتون می گوید: تا 50 سال قبل ناقلی برای این بیماری های عظیم در نیم کره غربی وجود نداشت. ساکنان کارائیب به دلیل جمعیت پشه های مهاجم و خطرناک مور هجوم ویروس های مهاجم نهاده شد.

وقتی که یک بیماری منتقله از حیوان تبدیل به همه گیری می گردد به این معنی است که برای مهار و کنترل آن خیلی دیر شده است. لینتون می گوید: غیرقابل پیش بینی است. این بیماری درست مانند کووید 19 رخ می دهد. همه را دچار شگفتی می نماید و هیچ راهکاری برای مهار آن وجود ندارد.

نحوه شناسایی پشه ها

لینتون می گوید: برای همین است که ما باید به وسیله آنچه نظارت زیستی نامیده می گردد، خودمان را آماده کنیم. نظارت زیستی به این معنی است که ما باید فعالانه به دنبال ناقلین بیماری هایی باشیم که می توانند مسئله ساز شوند. اگر دشمن خودتان را نشناسید، هرگز نمی توانید آن را مهار کنید. شغل لینتون همین است، او وظیفه دارد پشه هایی که سربازان آمریکایی را در داخل و خارج از خاک آمریکا تهدید می نمایند شناسایی، طبقه بندی و خطرات آن ها را رتبه بندی کند؛ و همین فرایند بود که به شناسایی آن پشه در زندان گوآنتانامو انجامید.

از سال 2016 متخصصین پزشکیِ پیشگیرانه مشغول جمع آوری نمونه های پشه در خلیج گوآنتانامو هستند. هر هفته یک مسئول فنی تله پشه را در نزدیکی خوابگاه سربازان و مردم عادی کار می گذارد. این تله ها به یاری تاباندن نور پشه ها را جذب می نمایند و یک مکنده هوا آن ها را به درون می کشد. بعضی اوقات تا نزدیک به 3000 پشه به تله می افتد.

بعد از تقسیم بندی پشه ها، مسئولین فنی آن ها را در لوله های آزمایشگاه می گذارند و به آزمایشگاه ارتش آمریکا در مریلند می فرستند تا محققان کار مطالعه را ادامه دهند. در این مکان پشه هایی که عجیب و جدید به نظر می رسند برای تست دی ان ای ارسال می شوند. این اتفاقی بود که در سال 2019 رخ داد. مسئولان آزمایشگاه متوجه تفاوت ظاهری این پشه با سایر پشه های معمولی شدند و بعد از تست دی ان ای متوجه شدند این پشه از گونه آئدس ویتاتوس است که در خارج از آمریکا و در مناطقی مانند کنیا، غنا و هند یافت می گردد. این گونه خاص متعلق به هند بود.

لینتون می گوید: می دانستم که این اتفاق خوبی نیست و یک عمل تهاجمی است، می دانستم که این پشه قبلاً در آمریکا وجود نداشته و ناقل بیماری های تب دنگی، چیکونگونیا، زیکا و تب زرد است. پیدا شدنِ این پشه یک سوال مهم را برانگیخت و آن اینکه آیا وجود این پشه در خلیج گوآنتانامو مقصر شیوع اخیر بیماری زیکا، تب دنگی و سایر بیماری های منتقله از پشه است که اخیراً در منطقه کارائیب شیوع پیدا نموده است؟

پشه ببری چطور کل دنیا را گرفت؟

رویداد های طبیعی مانند طوفان ها می توانند پشه ها را از منطقه ای به منطقه دیگر منتقل نمایند. اما انسان ها با کامیون ها، کشتی ها و هواپیما هایشان عامل مهمتر و سریعتری در انتقال پشه های کوچک ناقل بیماری هستند.

لینتون می گوید، پشه ببری تا قبل از سال 1979 فقط در جنوب شرق آسیا دیده می شد. این پشه ناقل بیماری های تب دنگی، تب زرد و چیگونگونیا است. در حدود 40 سال قبل تخم این حشره به وسیله محموله لاستیک های کهنه وارد آلبانی شد. این لاستیک های کهنه معمولاً در گاراژ ها یا بنادر برای جمع کردن آب استفاده می شوند و بستر مناسبی برای رشد پشه هستند. از آن موقع پشه ها تقریباً به تمام کشور های دنیا سفر نموده و تکثیر شده اند.

تحرکات نظامی یا حمل ونقل صنعتی از دلایل انتقال حشرات مانند پشه ها هستند. اما تغییرات آب وهوایی که انسان آن را تسریع نموده است به جابه جایی این حشرات یاری زیادی نموده است. پشه ها هوای گرم و مرطوب را دوست دارند. پشه ها 36 ساعت بعد از گزیدن میزبان خود تخم گذاری می نمایند و اگر میزبان آلوده باشد ویروس می تواند توسط پشه ها منتقل گردد. آن ها می توانند بین 100 تا 120 تخم بگذارند که هر کدام ناقل بیماری هستند. به طور طبیعی هر سال 6 نسل جدید از پشه ها فراوری می گردد. اما این فرایند در حال تغییر است.

لینتون می گوید: زمستان های معتدل و فصول طولانی ای که در حال تجربه شان هستیم، به این معنی است که پشه ها می توانند هر سال به جای 6 نسل 10 نسل فراوری نمایند. این یعنی آن ها وقت بیشتری دارند تا قبل از سرمای زمستان ویروس های بیشتری را بگیرند.

فرایند نظارت زیستی مانند آنچه در خلیج گوآنتانامو انجام می گردد می تواند به ما یاری کند تا پیش از شیوع بیماری آن را شناسایی و در نطفه خفه کنیم. لینتون می گوید: اما این نظارت های زیستی باید به صورت هماهنگ در سراسر دنیا انجام گردد. درغیراینصورت برای هر پیشگیرانه ای بسیار زود دیر خواهد شد.