مدرسه بن یوسف؛نماد هنر و معماری مراکش

به گزارش نوای پرنده پارسی، مدرسه بن یوسف حدود 500 سال پیش در شهر مراکش ساخته شد. زمانی که از در جلویی وارد بنا می شوید، هوای خنک و تازه، آرامش جسمانی و نوعی آسودگی روحی را برایتان به ارمغان می آورد. بر روی کتیبه ورودی نوشته شده ای کسی که از در من وارد می شوی، به امید آنکه از بالاترین انتظاراتت هم فراتر بروی. این می تواند پیامی برای گردشگرانی باشد که به اینجا آمده اند.

اگر این طور باشد باید گفت که جمله مناسبی است چون اگر در جستجوی تکه ای اصیل از مراکش باشید قطعاً در اینجا برای شما چیزی ارزشمند پنهان خواهد بود. البته در حقیقت این پیغام خطاب به دانش آموزانی نوشته شده که زمان خود را در این مدرسه دینی سپری می کردند.

مدرسه بن یوسف زمانی عظیم ترین مدرسه اسلامی شمال آفریقا بوده و در زمان اوج خود بیش از 900 دانش آموز داشت. این دانش آموزان همگی در اینجا زندگی می کردند و شاید امروزه تصور اینکه چطور همه آن ها در اینجا جا می شدند کمی سخت باشد. خوابگاه های بسیار کوچکی دور حیاط مرکزی برای این منظور تعبیه شده بودند. بعضی عناصر به کار رفته در معماری و تزئینات این بنا، بسیار به کاخ الحمرا در گرانادا شباهت داشته و این امر از حضور هنرمندان اندلسی در پروژه ساخت این مدرسه حکایت می نماید.

در پشت حیاط مرکزی، نمازخانه عظیمی وجود دارد که با عناصری پیچیده تزئین شده است. در فضای داخلی مخروط های کاج و نقش هایی از نخل دور محراب بسیار به چشم خورده و فضایی سه بعدی را القا می نمایند.

در زمان های گذشته زندگی در این مدرسه قطعاً تجربه ای تاریک و جدا از جامعه بوده است. نقشه مدرسه به طوری طراحی شده که به سرعت خاطرات افراد از دنیای بیرون را پاک می نماید. ساختمان در طبقات پایینی هیچ نمایی از بیرون نداشته و راهروهای بین اتاق ها به عابران فشار می آورند. در بیشتر اتاق های مطالعه هیچ نور طبیعی وجود نداشته و شاگردان دور تا دور دیوار اتاق می نشستند و معلم در سرانجام قرار می گرفت. هر چند در طبقات بالایی به خاطر استفاده هوشمندانه از نور خورشید و پنجره های داخلی، فضا روشن تر است. معلمین در این طبقات زندگی می کردند. از بالای این طبقه می توان به پایین و حیاط مرکزی بنا نگاه کرد که در واقع زیباترین بخش مدرسه بن یوسف به شمار میرود.

حیاط مرکزی، نمونه پیچیده و رنگارنگی از هنر اسلامی سده های گذشته است. به جای آنکه تصویر خاصی به نمایش گذاشته گردد، کاشی های کوچک در کنار هم الگوهای سرزنده و زیبایی را ایجاد می نمایند. گچ کاری و حکاکی های روی دیوار، خوشنویسی عربی را به تصویر کشیده و خود الگوهای پیچیده ای را می سازند. ستون ها، در هایی با میزان های گوناگون و استخر مرکزی همگی در هماهنگی خاصی هستند.

مکتب بن یوسف تا سال 1960 برای آموزش استفاده می شد، ولی امروزه تنها به اسم یک محوطه تاریخی مورد استفاده قرار می گیرد. کاملاً واضح خواهد بود که تغییر و توسعه اندکی از زمان ساخت روی بنا اجرا شده است؛ اگر چه این مدرسه جزو بهترین محوطه های تاریخی و تماشای مراکش به تعداد نمی رود اما تماشا آن بسیار ارزشمند بوده و تجربه بی نظیری را رقم می زند.