روز جهانی حیات وحش - نوای پرنده پارسی

پیشینه روز جهانی حیات وحش

20 دسامبر سال 2013 در شصت و هشتمین جلسه مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز سوم ماه مارس (12 اسفند) را به عنوان روز جهانی حیات وحش معرفی کردند. این روز هم چنین مصادف است با روز تصویب کنوانسیون CITES؛ این کنوانسیون در واقع یک معاهده ای است برای حفاظت کردن از جانوران و گیاهان در معرض خطر که در سال 1973 به تصویب رسیده است. در اعلامیه صادره از سوی این کنوانسیون از کشورها خواسته شده تا براساس اهمیت گونه های مختلف گیاهی و جانوری اقداماتی را برای افزایش مطلعی عمومی و معرفی این روز به انجام برسانند.

اهمیت روز جهانی حیات وحش چیست؟

واژه حیات وحش، به طور کلی شامل تمامی گیاهان و جانورانی است که اهلی و دست آموز نباشند و به طور خاص دلالت بر تمامی مهره دارانی دارد که در محیط طبیعی خود یا شبیه آن، زندگی می نمایند. روز حیات وحش فرصتی برای بالا بردن مطلعی مان درباره کلیه موجودات و گیاهان وحشی در سیاره زمین است. هر موجودی در طبیعت نقشی را در چرخه زیست بوم ایفا می نماید. این نقش ها شامل مواردی مهمی مثل تنظیم جمعیت ها، گرده افشانی، پراکنش و کاشت بذرها، کنترل موجودات بیماری زا، حفظ پاکیزگی محیط با لاشه خواری حیوانات اهلی و وحشی، شخم زدن خاک، افزایش هوا دهی خاک، افزایش نفوذپذیری آب در خاک، بهبود تشکیل هوموس، تنظیم تراکم موادمعدنی، و غیره است.

حیات وحش ایران

کشور ما ایران به دلیل وسعت زیاد، چین خوردگی ها، بیابان ها و شرایط اقلیمی و جغرافیایی خاص دارای زیستگاه های مختلف با گونه های متنوع گیاهی و جانوری است. چیزی که در این میان بسیار غم انگیز است، شرایط زندگی این موجودات در ایران است. متاسفانه به دلیل کمبود اطلاعات و عدم مطلعی مردم از گونه های مختلف پستانداران، تصورات نادرست، شایعات، ترس واهی و گاهی نفرت بی دلیلی در خصوص این حیوانات وجود دارد. شایعاتی مثل آدم دزدی کفتار و خرس، آدم خواری گرگ و خون آشامی خفاش از این قبیل اند. این نا مطلعی و عمیق و ترس بی مورد سبب شده که بیشتر مرم کشورمان حفاظت از حیوانات وحشی را بی اهمیت بدانند و حتی نسبت به آنها دشمنی و کینه احساس نمایند. این در حالی است که امروزه ارزش های حیوانات وحشی و تاثیرات آنها در ابعاد مالی و فرهنگی و پیشرفت های علمی روزبه روز نمایان تر است. به طور مثال موجودی مثل کفتار در میان بعضی از مردم منفور است اما این موجودات به رفتگران طبیعت یا شهردار طبیعت معروف اند. زیرا آنان با خوردن بازمانده غذای دیگر جانوران، لاشه جانوران و...، به پاکسازی محیط طبیعی و محل زندگی جانوران دیگر یاری می نمایند. در حقیقت آن ها، با تغذیه از حیوانات مرده، در تمیز نگه داشتن طبیعت و جلوگیری از انتشار انواع بیماری ها و آلودگی ها، نقش بسیار مهمی دارند.

حیوانات منقرض شده و درحال انقراض ایران

در حال حاضر بسیاری از گونه های مختلف جانوری یا مهره داران ایران در معرض تهدید واقع شده است. تخریب و تکه تکه شدن زیستگاه های اصلی این جانوران، شکار و صید بی رویه آنها و خشکسالی های متوالی در کشور از جمله عوامل اصلی تهدید آن به شمار می رود. از گونه هایی همانند شیر ایرانی و ببر مازندران امروز جز، نامی باقی نمانده و در کمتر از یک قرن گذشته منقرض شده اند. اگر برای حفاظت گونه های ارزشمند و در خطر انقراض مانند گورخر ایرانی، یوزپلنگ ایرانی، خرس سیاه، گوزن زرد و غیره اقدام لازم نشود در آینده ای نه چندان دور نیز شاهد انقراض این گونه های نادر نیز در کشورمان خواهیم بود.

پستانداران:

شیر ایرانی و ببر مازندران جزو گونه های منقرض شده اند، یوزپلنگ در رده بحرانی و گونه هایی مانند نهنگ آبی، گوزن زرد ایرانی، گورخر آسیایی، فک خزر و نهنگ باله ای در معرض خطر انقراض قرار دارند. بعلاوه گونه هایی مانند کل و بز، آهو، خفاش انگشت دراز، قوچ و میش ارمنی، نهنگ اسپرم، خفاش نعل اسبی مهلی، خرس سیاه آسیایی، زرده بر، پورپویز بی باله، گاو دریایی و آهوی کوهی جزو گونه های آسیب پذیر هستند.

پرندگان:

بعضی گونه های پرندگان مانند دال پشت سفید، درنای سیبری، گیلانشاه خالدار و خروس کولی دشتی جزو گونه های در خطر بحران هستند. بعلاوه سسک خوزی، عروس غاز، بالابان، اسکوتر بال سفید، کرکس مصری و اردک سرسفید گونه های در معرض خطر انقراض هستند.

غاز پیشانی سفید کوچک، عقاب خالدار بزرگ (عقاب تالابی)، عقاب شاهی، تلیله بزرگ، هوبره ایرانی، اردک دم دراز، فاخته خاوری، عقاب دریایی پالاس، اردک مرمری، میش مرغ، پلیکان پا خاکستری، باکلان گلو سیاه، زردپره سینه زرد، گیلانشاه شرقی و آب شکاف جزو گونه های آسیب پذیر به ثبت رسیده اند.

خزندگان:

در گروه خزندگان نیز گونه های ارمیاس پلسکه، لاک پشت پوزه عقابی و افعی خالدار جزو گونه های در معرض خطر انقراض است.

لاک پشت سبز، افعی لطیفی، لاک پشت فراتی و لاک پشت سرخ هم در رده گونه های آسیب پذیر قرار دارند.

تمساح مردابی (گاندو)، لاک پشت زیتونی رایدلی، لاک پشت پشت چرمی، افعی زنجانی، آگامای وزغی ایرانی، سوسمار خاردم مصری، لاک پشت مهمیزدار، لاک پشت آسیایی و افعی البرزی در شرایط بحرانی هستند. سمندر لرستانی، سمندر کردستانی و سمندر کوهستانی گرگان جزو گونه های در معرض خطر انقراض و سمندر کوهستانی آذربایجان هم جزو گونه های آسیب پذیر هستند.

آبزیان:

از ماهیان آب های داخلی نیز تاس ماهی روس، ماهی شیپ، تاس ماهی ایران، ازون برون و فیل ماهی جزو گونه های بحرانی قرار دارند و ماهی کپور وحشی (خزر)، کپور ماهی کورغار، سس ماهی خزری، سس ماهی بزرگ و سگ ماهی کورغار هم جزو گونه های آسیب پذیر هستند.

چطور روز جهانی حیات وحش را جشن بگیریم؟

این روز فرصت مناسبی است تا راجع به حیوانات در حال انقراض ایران مطالعه کنیم و نقش خودمان برای مطلع شدن و مطلع سازی را انجام دهیم. همانطور که می دانید خیلی وقت ها دلیل از بین رفتن خیلی از موجودات از بین رفتن زیستگاه شان است. یکی از نقش های ما برای حفظ محیط زیست علاوه بر نریختن زباله در طبیعت، فراوری زباله کمتر در زندگی هر روزه مان است. همواره و در همه حال به طبیعت احترام بگذاریم و حق زندگی برای حیوانات را هم محترم بشماریم.

در روز جهانی حیات وحش این کارهای ساده را امتحان کنید:

• راجع به خطران منقرض شدن حیوانات در حال انقراض ایران مطالعه کنید.
• تمرین کنید امروز هیچ زباله ای فراوری نکنید.
• به هر منطقه ای که سفر کردید کیسه زباله ببرید و زباله ها را با خود بردارید.
• از غذا دادن به حیوانات در حیات وحش پرهیز کنید؛ زیرا با اینکار چرخه زیست بوم را بر هم خواهید زد.
• اهمیت حفظ حیات وحش را به دوستان تان یادآوری کنید.