کوچ از روستاها به شهرها در پیش است؟ - نوای پرنده پارسی

به گزارش خبرنگاران، روزنامه همشهری نوشت: براساس نتایج سرشماری نفوس و مسکن سال95، فقط 20میلیون و 730 هزار و 625 نفر (25.9درصد) در روستاها ساکن هستند که در 62 هزار و 284 آبادی توزیع شده اند. به این ترتیب کمتر از 26درصد جمعیت کشورمان در روستاها زندگی می نمایند. 17آبان امسال نیز محمد رضا شاملو، معاون عمران روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی از فاقد سکنه بودن 30هزار روستای کشور اطلاع داد.

محمدرضا واعظ مهدوی، مدیرعامل صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر با بیان اینکه تجارب داخلی ایران و جهان نشان داده که فشار شرایط افزایش عمومی قیمت ها و تورم برای همه گروه های حقوق بگیر منجر به پیدایش مسائل جدید و شدید می گردد، گفت: این مسائل باعث می گردد که قدرت خرید مردم کاهش پیدا کند اما جاهایی که مشاغل متشکل دارند در نظام برنامه ریزی بهتر دیده می شوند، مسائل خود را منتقل و مسئولان برای آنها تصمیم گیری می نمایند. امروز گروه های مختلف مشاغل به نمایندگان مجلس، سازمان برنامه و بودجه و... مراجعه نموده و مسائل خود را مطرح می نمایند، همین مسئله باعث می گردد که افزایش دستمزد داشته باشند و یا یاری های غیرنقدی به آنها بگردد و اقداماتی برای برطرف مسائلشان انجام گردد اما در بین گروه های اجتماعی، روستاییان و عشایر فاقد تشکل بوده و دسترسی آنها به سطوح بالای تصمیم گیری کم است. این افراد صدای بلندی برای شنیده شدن ندارند و فاصله زیادی نیز با مرکز دارند و مسائل و مسائلشان به مسئولان منتقل نمی گردد.

به گفته واعظ مهدوی، همه این مسائل باعث می گردد که نارضایتی آنها از نحوه زندگی به صورت مهاجرت به حاشیه شهرها بروز پیدا کند. شرایط اقتصادی نامساعد منجر به بیکاری و درنهایت مهاجرت به شهرها می گردد. به همین دلیل در آینده ای نه چندان دور شاهد موج سوم مهاجرت از روستاها خواهیم بود. وی با بیان اینکه در بسیاری از مناطق کشور شاهد خشکسالی هستیم، گفت: کشاورزی در این مناطق رونقی ندارد و مسائل معیشتی گریبانگیر این افراد شده است پس این افراد برای داشتن شغل به مهاجرت روی می آورند. درست است که گرانی وجود دارد اما در کنار این گرانی ها فرصت شغلی همانند دستفروشی، کارگری و کارهای خرد بیشتر از روستاها وجود دارد.

به گفته وی، این افراد در صورت مهاجرت هم امکان زندگی در داخل شهرها را نخواهند داشت و به حاشیه شهرها رانده می شوند. حاشیه نشینی پدیده ای است که در تمام جهان بر اثر قطب بندی اقتصادی ایجاد می گردد یعنی قطب های توسعه اقتصادی در شهرهای بزرگ ایجاد می گردد و افراد به دنبال درآمد به شهرها مهاجرت می نمایند اما به حاشیه رانده می شوند و با امکانات سخت و فاقد کیفیت زندگی می نمایند، به همین دلیل امکان بروز آسیب های اجتماعی و جرایم در این مناطق بیشتر از سایر مناطق است.

واعظ مهدوی توضیح داد: پیشگیری از حاشیه نشینی بهتر از مقابله با حاشیه نشینی و اصلاح شرایط حاشیه نشینی است. این موضوع مستلزم توجه و ایجاد اشتغال در روستاها و شکل دهی قطب های اقتصادی در مناطق محروم و روستایی است به نحوی که مردم در روستاها ببینند به نفعشان است که در روستا اقامت نمایند یا نه و در این شرایط اشتغال و درآمد در روستاها باید بهتر از شهر باشد که خودبه خود مردم زندگی در روستاها را انتخاب نمایند. توسعه متوازن یعنی به جای تجمیع امکانات در شهرها و مراکز این امکانات در پیرامون شهرها متمرکز شده و توسعه همگن گردد.

البته مدیرعامل صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر در شرایطی به موج جدید مهاجرت از روستاها اشاره می نماید که در ماه های گذشته به دلیل گرانی و افزایش گسترده تورم شاهد آغاز موج مهاجرت معکوس در برخی شهرهای بزرگ کشور ازجمله تهران بوده ایم. به دلیل افزایش هزینه های زندگی به خصوص مسکن برخی ساکنان شهرهای بزرگ مجبور به کوچ به شهرهای کوچک تر و حاشیه ها شده اند.

حاشیه نشینی مثل گذشته تکرار نمی گردد

همچنین یک جامعه شناس در مخالفت با اینکه موج جدیدی از مهاجرت در راه است، با بیان اینکه در مسئله مهاجرت باید به مبدا و مقصد مهاجرت توجه گردد، گفت: زمانی که مهاجرت در دهه40 در کشورمان رخ داد در زمان اصلاحات ارضی، یک عده از روستاییان نتوانستند سهمی از زمین ها ببرند و انگیزه مهاجرت در آنها به وجود آمد. از سوی دیگر دولت در شهرها سرمایه گذاری زیادی انجام داده بود و شهرها پذیرای نیروی کار بودند و درآمدهای نفتی هم زیاد بود.

حسین ایمانی جاجرمی به همشهری گفت: در آن موقع شهرها نیز ظرفیت توسعه را داشتند و روستاییان نیز می دانستند که درصورت مهاجرت به شهرها اگر چه شاید مشکل مسکن و خدمات داشتند اما می دانستند که در شهر اشتغال خواهند داشت. اما اگر شهرها خودشان مشکل داشته باشند مهاجرت الزاما اتفاق نمی افتد و اگر قرار باشد با وجود مهاجرت به شهرها افراد فاقد اشتغال باشند و در مقابل هزینه زندگی نیز زیاد باشد ماندن در روستاها برایشان بهتر خواهد بود.

وی ادامه داد: الان مسئله رکود و رشد منفی اقتصادی فقط مختص روستاها نیست و مسئله در تمام کشور و برای همه افراد جامعه سراسری است و تصمیم گیری برای مهاجرت به سادگی امکان پذیر نیست. زمانی امکان مهاجرت وجود دارد که امید وانتظاری برای فرد مهاجرت نماینده و کار و درآمد حتی با تحمل مسائل وجود داشته باشد اما زمانی که رشد اقتصادی شهرها متوقف شده چرا باید آدم ها مهاجرت نمایند. به گفته ایمانی جاجرمی، حدود 20درصد معیشت در روستاها الان باقی مانده است و آنها جمعیتی هستند که حیات روستایی تامین شان نموده اما در جاهایی که امکانات وجود نداشته و جذابیت مقصد بیشتر بوده جمعیت آن مکان ها در موج مهاجرت خالی شده پس به نظر می رسد در شرایط کنونی ماندگاری جمعیت در روستاها را داشته باشیم.

وی با اشاره به وجود ظرفیت مسکن مهر که خالی مانده است، گفت: البته نباید از ظرفیت مسکن های مهر غفلت کرد که حدود 90هزار مسکن مهر خالی است، اگر قرار به مهاجرت مثلا به تهران باشد چون در تهران امکان اقامت به خاطر گرانی وجود ندارد پس به اطراف تهران مهاجرت و در مسکن های مهر و شهرهای جدید حاشیه اقامت می نمایند اما مسئله حاشیه نشینی مثل گذشته تکرار نمی گردد اما اعلام خطر و هشداری هست که باید به آن توجه گردد. این جامعه شناس گفت: اگر چرخ های اقتصادی حرکت کند و شهرها نرخ رشد اقتصادی بالاتری داشته باشند ممکن است مهاجرت اتفاق بیفتد و آدم ها این نوع زندگی را انتخاب می نمایند اما زمانی که هیچ کدام از امکانات مسکن، کار و... فراهم نیست، شهرها دچار کسادی اقتصادی هستند و مسکنی هم برای گروه های کم درآمد وجود ندارد. به علت نبودن امکانات در مقصد فعلا حرکت مهاجرتی اتفاق نخواهد افتاد و زمانی که شهرها درآمدی ندارند و در هزینه های زندگی درمانده شده اند دیگر جایی برای زندگی نیست و مهاجرت به صورت گسترده اتفاق نخواهد افتاد.